Tuesday, August 13, 2024

 

National Code of Conduct

FOR THE CITIZENS OF INDIA

1.            Our India: should be our first and highest consideration. Welfare of the country is our                own. Therefore, let us willingly be ready to offer up even our own life for our country                  INDIA.

2.          Duty: Our first and foremost duty is to God, to Righteousness. Leading a righteous                   life is the most valuable service to our Nation.

3.         Character: Character is the greatest wealth. A pure, incorruptible citizen is the                          greatest asset of our Nation- INDIA. This is vital and indispensable.

4.         Health: Health is the basis of success. Health is wealth. Next to character, it is the                    greatest national asset. As citizens, building up character and safeguarding health,                   should be our primary duty to the Nation. 

5.         Virtue: Let’s eradicate the evils of gambling, liquor-drinking, drug-taking, tobacco-                    smoking and betel-chewing. Let’s eradicate the evils of bribery, corruption,                                selfishness, immortality, dishonesty and misconduct. Disloyalty to our nation is crime                and sin.

6.         Public Property: O Citizen! We are the custodian of public property. Let’s not spoil,                  misuse, steal or destroy National property. Let’s preserve it with love and care. Let’s                  keep our country neat and clean.

7.         One Family: All our citizens are brethren. Let’s feel this brotherhood. Let’s all love                    each other and be united.

8.         Religion: Let’s have equal reverence for all creeds and religions. Let’s love as                         brothers, the followers of other faiths. Let’s treat others as we wish to be treated by                  them.

9.         No-violence: Let’s avoid all types of violence and hatred for, this is a blot on the fair                name of the Nation.

10.       Economy: Let’s adopt simple living and high thinking. Let’s not be extravagant. Let’s                avoid waste. Let’s practice frugality. Let’s share What we have with our less fortunate                fellow citizens.

11.       Law: Let’s respect the rule of Law and uphold social justice.

12.       Ahimsa: Non-injury is our highest virtue (Ahimsa Paramo Dharma).                                          Compassion is a divine quality. Kind protection of animals is our sacred duty. This is                  India’s special teaching. Let’s be compassionate towards all creatures. Thus be a true              Indian.

13.       Ecology: Man and Nature are inseparable. Man and his natural environment are inter-            related and mutually interdependent. Everything in nature contributes to our                              nourishment and protection. Let’s therefore protect our natural environment. Helping                in maintaining the ecological balance is our duty. It is indispensable for our safe living              and highest welfare. Polluting of the air and water of the country is a national crime.                  We must make amends for our past lapses.

14.       Unity: The more united the people of a country, the greater is their ability to                               withstand all obstacles and dangers. United we stand, divided we fall. This is                             particularly true about today’s India. Therefore, let’s live in close harmony and                           loving goodwill with all our countrymen. Love of our country means love of our                           countrymen. This is the most invaluable service, a citizen of India, can offer to his                    motherland-INDIA.

15.       Education: Let’s inculcate in our children and members of our family love for our                     country, the spirit of patriotism and service.

 

Thus shine as a true citizen and serve your country best, by the very manner of your life and conduct.

 

Jai Hind                                                                                                         Compiled by:

                                                                                                    Lovers of the Country

 

Originally Printed on the occasion of 50th Golden Jubilee Year of Independence of our India by The Divine Life Society, Rishikesh. Please reprint more copies and distribute widely.

 

Reprinted for free distribution by DLS, Pune Branch on the occasion of 75th Diamond Jubilee Year of Independence of our India.

                                                                                   

The Divine Life Society, P. O. Shivanandnagar- 249192 Dist. Tehri-Garhwal India

“NO COPYRIGHT”. All Lovers of country can reprint and distribute widely. But no Single Word should be changed. Print just as it is.

 

Friday, March 1, 2024

 

PROMOTION POLICY

 

Job vacancies occur in an Organization when there is :

a)        a substantial expansion in its existing activities

ii)       diversification of its activities and / or

iii)           separation

Separation of employees can take place because of :

a)       Resignation

b)       Retirement

c)        Discharge/Dismissal

d)       Unfortunate event of death of an employee and/ or

e)       One employee getting promotion

In any of the aforementioned cases, the vacancy has to be filled in which can be

either by:

a)    Appointment of an outsider or

b)    Promoting an employee amongst existing employees of the company.

It will therefore be noticed that promotion essentially is a placement and

not a reward as it is normally misunderstood. An additional increment

could be a reward. Once promotion is accepted as placement, all the steps involved in the selection of a person for the job should be followed. The employee identified and proposed for promotion should be at least as good as an outsider if not better. It should never happen that an employee is promoted, without any change in his job. His responsibility for men, machine and/or material should increase warranting higher technical and human relations skills. Since promotion leads an employee up the organization ladder, it should be ensured that the promotee designate possesses all the required skills.



 

As such, it should be ensured that the employee proposed to be promoted should possess all the potential skills. It is therefore necessary that a person should not be promoted just because “he is performing well” in his present job. Besides that he should possess other skills required for the senior position. Otherwise organization will lose a good

                                                                                                        supervisor and get a poor                                                                                                         manager. In view of the                                                                                                            foregoing, following                                                                                                                 steps are suggested while                                                                                                         promoting an employee-

·         Develop job specifications in terms of detailed job descriptions, the number of persons whose work the incumbent has to supervise and  responsible to, the level of persons both internal and external the incumbent has to interact with etc.

·         Develop hiring specifications in terms of educational / technical qualifications and experience,  preferred age group etc. Having identified a job and developed the hiring specifications, the next step is to see if there in an employee within the Organization who meets the hiring specifications and who could be considered for promotion.

·         Since at senior levels an employee should possess very high human relation skills and decision making abilities and such other traits, the Head of the Department in which the candidate is employed should do his Trait Appraisal in the format attached. The HOD should then forward the recommendations for promotions to the Reviewer indicating the following :

·         Approved Organization chart showing the vacancy to be filled.

·         Personal details of the candidate recommended for promotion.

Recommendations of promotions from all the HODs should be received by the Management duly reviewed by respective Reviewers by 31st March of the year. Then management  can take decision on the entire list of cases recommended for promotion and announce the same.                                                              

     In conclusion, it may be added here that an employee otherwise considered suitable for promotion, if found to be lacking in any areas by the interview panel, he should be trained in those areas and then only promoted. As far as possible, an employee on promotion should be shifted from the group in which he his worked to another group. It would make acceptance of his leadership easier.

    Managing Director

 

 

Friday, December 22, 2023

 

EMPLOYMENT OR EMPLOYABILITY?

-          DR N. H. DESHPANDE

Lead Consultant

Dnyanapeeth Academy, Pune

June every year is admission season, even for post graduate courses. Due to increase in no. of Institutions that offer these courses, marketing of these Institutes has become most essential to reach the prospective students. In the process of attracting students for admission, a no. of tall claims is made, which hardly can be verified. Besides infrastructure, buildings, and facilities like transport, canteen etc invariably mention of placements is made. The lucrative word was “100% Placements” which is now getting replaced by “100% Placement assistance”. As if, the main role and purpose of teaching institutes has now shifted to offer merely placements from hardcore teaching and preparing the students for life. Education is for life but in the journey, most of the Institutes tend to be placement agencies.  Unfortunately many students, parents also get attracted to such Institutes.  A friend of mine in Pune, who runs a group of management institutes, proudly (?) says- “I run coaching classes. I charge heavy fees from MBA aspirants, coach them for two years and get companies (at any cost) in my campus, to give them offer letters.”

What happens to these students, after say six months, he never bothers. He then is worried about next year’s admissions.

The trend visible in such newly passed out and recruited MBAs, is that they get placement from the Institute, they may or may not join that organization. Keep trying elsewhere for better offer, keeping this in hand. Or else join, and within couple of months, leave the job. Many of my students have changed jobs like they change shirts. Every time a new mail id and a new cell no. I have given up the job of remembering, who is where. In stead, whenever I meet some one, I ask him/her, “Where are you currently?”

Why this is happening?

Educational Institutions are increasingly making attempts to attract industries to their campus and offer placement opportunities to their “end product”.  But the reality is that the students are hardly employable. Given below are some facts that emphasize this point;

The National Association of Software and Services Companies, NASSCOM’-McKinsey Report predicts India will confront a huge shortage of ‘skilled workers’ in the next decade. 

According to a McKinsey study, only 25 per cent of our engineering graduates, 15 per cent of our finance and accounting professionals and 10 per cent of professionals with any kind of degrees, in India, are suitable for working in multinational companies. 

A recent study conducted by the Confederation of Indian Industry (CII) has revealed that Human Resource (HR) is the biggest challenge faced by India especially at the managerial, production and marketing levels due to the widening of demand-supply gap.

Here comes the question- What are we offering to our students- employment or employability?

The focus today unfortunately is on the former. I can understand, if students naturally aim for immediate employment. But at least Institutions should focus on larger goal- employability to prepare students for life.

There is need to realize-

1.         Being employed is totally different than being employable.

2.         Employment is temporary while employability is permanent.

3.         Employability is combination of Skills (What you know) + Knowledge (What you do with   what you know) + Attitude (How you do it facing life)      

4.         Employability cannot be job specific. These are skills which cut horizontally across all      industries and vertically across all jobs. These skills are no more merely desired by the        employers today but are required by them.

The Changing World

                The employment market is changing fast and is characterized by-

â         Deregulation

â         Communications

â         Growth in disposable income

â         Global Trading

â         Demographic Changes

â         Environmental and Social equations

This has led to shifts in business strategies. The business is changing from international  to global, from competition to collaboration, from functions to processes, from component thinking to system thinking, from creating stability to managing frequent changes, from clarity to ambiguity, from standard products/services to customization, from command and control to empowerment and trust, and from complacent to enlightened workforce.

Is this being taught in Indian B-Schools?

Generally, MBA curriculum both universities affiliated or autonomous aims at achieving the integration of diverse academic disciplines for creating managers capable of making ethical and commercially viable decisions for running the show. Hence, the curriculum of a B-school focuses on diverse functional areas, keeping in mind the fact that students often join MBA programs from diverse background with little or without any prior knowledge of those areas. Over and above core courses (mandatory for all) such as Economics, Quantitative Techniques, Behavioral Sciences etc. to build the foundation,  there are standard specializations available such as Marketing, Finance, Human Resources etc. as per  individual choice.   We talk and dream of building quality Institutes. What our B-schools are known for now? Have they depicted any strategic focus or are most of them, if not all, are run-of-the-mill B-schools? By teaching everything to everyone we are not able to develop a high level of expertise in any single area.

To remain relevant in a fast changing world, our B-schools are teaching more so that their students can get quick job offers. The total no. of courses in a typical two year program goes up to 40-45. Can we then come closer to our international counterparts in terms of teaching, research and creativity? To add to this, there are assignments and class tests which develop expertise in cut-copy-pest.  I am told, readymade printed project/seminar reports are available in market these days.

One solution can be, for providing more time for absorption and creative thinking and maximizing the freedom of choice, can we consider offering electives? In a way, the number of electives defines the level of academic competition. These electives need not be compulsory and universal in nature but can be state/area specific.  For ensuring quality, our B-schools should reduce the teaching of main courses, in stead more electives may be offered to give a wider variety of choices to students. This is critical in today's environment since the knowledge revolution is making courses obsolete very fast and, at the same time, creating scope for many more offerings.

For example, in a state like Chhattisgarh, such electives can in power and mining sector, steel and cement sector, Industrial safety and so on. This will certainly enhance employability of students passing out from the state and also industry needs can be locally satisfied.

The employability skills need to be taught in B-schools. The pass outs should clearly know what the Industries are expecting from them? They should also be crystal clear about their expectations from the job, they are looking for. Match between the two can lead to employability. 

Once the Foreign University Bill is passed, many global brands will enter Indian market with reputed international MBA degree. In this scenario probably the leaders may not face more heat at least for some years. Some B-schools with good infrastructure can rent their facilities to foreign institutions and survive.  What about others?

 

 

 

 

                      

  

 

Saturday, September 9, 2023

 स्वतःची टिमकी !

स्वतःच्या कर्तृत्वाचा,रोज करीत असलेल्या (भलेही ते किरकोळ का असेना) कामाचा सार्थ अभिमान बाळगणारे सदैव नमस्काराचे धनी असतात.जी मंडळी स्वतःच्या कौशल्याला ( ते कोणत्याही क्षेत्रातील असो) सतत धार लावून ते तीक्ष्ण करीत असतात त्यांनाही सलाम करण्यात काही गैर नसते.
मात्र काही मंडळी त्यांच्याबरोबरच्या संभाषणात या कौतुकाच्या आधारे येन केन प्रकारेण स्वतःची टिमकी वाजवण्यात धन्यता मानत असतात. आणि काहीजणांना बोलताना ते बोलण्यात सूक्ष्मपणे समाविष्ट करण्याची, व्यक्त करण्याची सवयही असते. याआधारे मग आपण सर्वच क्षेत्रांमध्ये आघाडीवर असल्याचा भास होतो आणि इतरांना उपदेश करण्याचा, सल्ला देण्याचा, मार्गदर्शन करण्याचा जन्मसिद्ध की कर्तृत्वसिद्ध अधिकार आपोआप प्राप्त होतो.बरेचदा हे अनाहूत असते.ही बढाई अतिशय नम्र शब्दांमध्ये कधीकधी सादर होते-विशेषतः समाजमाध्यमांवर !
ही बढाई कधीतरी संदर्भहीन असते,कधी अकारण स्वतःवर उगाच केलेली टीका असते, किंवा अगदीच वरवरचे विधान असू शकते पण त्यामधून सदर व्यक्तीच्या कर्तृत्वावर प्रकाश पडत असतो, ते लक्ष वेधून घेण्याचे कारस्थान(?)ही असू शकते.ही बढाई सकृतदर्शनी निरुपद्रवी दिसू शकते पण तीच वारंवार, त्याच व्यक्तीकडून कानी पडत असेल तर कर्कश्य वाटू शकते आणि अशा व्यक्तींना टाळण्याकडे सर्वसामान्यांचा कल असतो. स्वतःची टिमकी वाजविण्यात धन्यता मानणारी मंडळी स्वतःच्या प्रेमात पडलेली असतात आणि त्यांच्याबद्दल समोरच्या व्यक्तीच्या मनात नकारात्मकता पसरू शकते.
मोठ्या खुबीने आणि हुशारीने अशी मंडळी स्वतःचा गवगवा करीत असतात. उदाहरणार्थ समाजमाध्यमांवर एखादी व्यक्ती लिहिते- " मी एकाच दिवसात तीन देशांमध्ये हिंडलो, तेथील अन्नपदार्थांची चव बघितली. अजूनही विश्वास बसत नाहीए. धन्य रे ते तंत्रज्ञान आणि वेग !" असे हे छुपे स्व-प्रमोशन असते.
किंवा " ५ लाखांची वस्तू विकत घ्यायला मी बरोबर फक्त ५०,००० रू आणले.सगळ्यांना कल्पना आहे- किमतींबाबत मी किती अनभिज्ञ असतो ते !"
" जर्नल ऑफ पर्सनॅलिटी आणि सोशल सायकॉलॉजि" अशा टिमकीबहाद्दरांपासून दूर राहण्याचा सल्ला देते कारण त्यांचा बडेजाव बरेचदा फुसका, पोकळ असू शकतो.
तसेही नम्रपणा आणि स्वतःचा उदोउदो या गोष्टींचे हाडवैर असते. त्यामुळे समाजमाध्यमांवर तरी (तेथे खातरजमा होईलच असे दुरान्वयाने शक्य नसते) व्यक्त होताना या दोहोंमध्ये एक फट ठेवण्याचा जरूर प्रयत्न करावा. स्वतःचे कर्तृत्व अधोरेखित करावयाचे तर ते उघड उघड करावे, नम्रतेच्या बुरख्याआडून नव्हे ! नाहीतर ती नम्रता खोटी,भ्रामक वाटायला लागते.
सांगण्यापेक्षा आपले कर्तृत्व "दिसले"तर ते अधिक स्वीकारार्ह ठरते. नंतरच्या खातरजमेचा पर्याय/अधिकार आपण राखून ठेवलेला असतोच की ! नम्र बढाई बरेचदा हाजी हाजी करण्यासारखी असते किंवा 'अहो रूपं, अहो ध्वनी "टाईप !
All reactio

 पडझड की अपयश !

खेळांमधून आयुष्याचे आणि नेतृत्वाचे अगणित धडे गिरविण्याची संधी मिळते. पडायचं, उठायचं, पुन्हा कधीतरी पडायचं अशी पडझड आयुष्यात सुरूच असते. लाटांप्रमाणे जीवन हिंदोळे घेत वरखाली होत असते. एखादा खेळाडू पंधरा मॅचेस खेळला आणि त्यांतील पाच जिंकला म्हणजे दहावेळा तो खेळलाच नाही का?
हारजीत, जयपराजय हे निर्देशक असतात जगण्याचे, खेळण्याचे, धडपडण्याचे पण त्यांवर आपण पटकन यशापयशाचे शिक्के मारून विद्यार्थ्यांना मनोमन नामोहरम करीत असतो. त्यांच्या प्रयत्नांकडे, कष्टांकडे, जिद्दीकडे, सहन करण्याकडे डोळेझाक करीत एक मेडल, एक प्रमाणपत्र, एक पारितोषिक, एक प्रसिद्धी यालाच महत्व देत असतो.
त्याचा काय परिणाम होत असेल त्यांच्या मनावर? बालपणापासून वर्गातील क्रमांक, टक्केवारी, स्पर्धेतील कौतुक या टॅग्स ने कामगिरी तोलली जाते आणि पडझडीपेक्षा अपयशाला अधोरेखित केले जाते.
मुलाखत घेतानाही आम्ही ७५ टक्केवाला निवडतो आणि ७० टक्केवाल्याला नाकारतो, कारण आमच्या मते टक्केवारी बुद्धिमत्तेचे निर्देशक असते. कदाचित तो ७० टक्केवाला अधिक प्रभावी, यशस्वी कर्मचारी, व्यवस्थापक होऊ शकतो पण संधीच नाकारल्याने आम्ही त्याच्या कर्तृत्वावर बोळा फिरवितो. आमच्या अभियांत्रिकी प्लेसमेंट मध्ये टॉपर्सच्या हाती तीन जॉब ऑफर्स असतात ( ज्यापैकी कदाचित तो एकही निवडणार नसतो किंवा फारतर कोणतीही एक आणि एकच निवडतो). आणि उरलेली मुले मुलाखती देत आपल्याला कधी निवडपत्र मिळेल याच्या प्रतीक्षेत असतात. सगळी हुशार महाविद्यालये मोठ्यात मोठे पॅकेज जाहिरातीमध्ये अभिमानाने दाखवितात पण किती विद्यार्थ्यांना नोकऱ्याच मिळाल्या नाहीत याची आकडेवारी कधीच प्रसिद्ध करीत नाही.
नोकरीत दरवर्षी आपल्याला पदोन्नती मिळते का? मग दरवर्षी केलेलं काम अपयशी असतं का? तर त्या पायऱ्या असतात पदोन्नतीकडे नेणाऱ्या ! आयुष्यात अपयश असं काही नसतं. काही दिवस यश मिळतं, काही दिवस नाही. कधी आपली पाळी असल्याने चषक आपल्या हाती असतो, कधी तो प्रतिस्पर्ध्याच्या.
हारजीत आणि अपयश या संकल्पना समजून घ्यायला हव्यात. थॉमस एडिसन ने १००० वेळा प्रयत्न केले आणि मगच तो बल्ब निर्माण करू शकला. पडझडीच्या या नौकेतून आपण शिकत असतो.
अपयश म्हणजे प्रयत्न थांबविणे. उठून कपडे झटकत पुन्हा आपल्या जीवनहेतूंकडे धाव घेणे म्हणजे पडझड स्वीकारणे. भीती पोटी किंवा अन्य कारणांनी स्वतःवरील विश्वास गमावून बसणे आणि मुख्य म्हणजे त्या सबबीमागे दडणे म्हणजे अपयश !
आपल्या शिक्षणयंत्रणेत आणि आपल्या पालकत्वाच्या संरचनेत आपण विद्यार्थ्यांना कधीच पडझड स्वीकारायला शिकवत नाही. कधीतरी अपेक्षित असे न मिळणे स्वाभाविक आणि नैसर्गिक असते हे त्यांच्या शब्दकोशात समाविष्टच केलेले नसते. अपयश हा जीवनमरणाचा प्रश्न करून ते कोणत्याही किमतीला टाळलेच पाहिजे अशी हाराकिरी मात्र मनावर बिंबविली जाते.
या धावपळीमुळे दमछाक होणारी मुले अपयशामुळे आपल्या स्वप्नांच्या आणि अपेक्षांच्या ठिकऱ्या होतात असं गृहीत धरायला शिकतात.
विरोधाभास म्हणजे ही अपयशाची अदृश्य भीती बरेचदा मूळ अपयशापेक्षा अधिक घातक असते. अशी मुले जेव्हा प्रत्यक्ष जीवनात प्रवेश करतात तेव्हा गांगरून जातात, भांबावून जातात. खरे प्रसंग बरेचदा प्रतिकूल असतात, अडचणीचे असतात, परीक्षा घेणारे असतात आणि त्यामुळे अनुत्तीर्ण करणारे असतात, गुणपत्रिकेतील टक्केवारीचा पराभव करणारे असतात. प्रत्येक वेळी जेते आणि जीत असतातच. एकदा जिंकणे म्हणजे जन्मभर शिखरावर राहणे नसते तद्वत एकदा खाली पडणे म्हणजे कायमची हार नसते.
यशाच्या शिखरावर असलेल्या प्रत्येकाच्या मुलाखतीत त्यांच्या पडझडींचा आणि त्यातून शिकलेल्या धड्यांचा अपरिहार्य उल्लेख असतो. अपयश आपल्या निर्धारांना बळकट करते.
अपयशांमधून मिळालेल्या धड्यांना कवटाळायला शिकले पाहिजे, दूर लोटण्यापेक्षा. ते अनुभव आपल्याला संधी देतात अधिक प्रयत्न करण्याची, नवं शिकण्याची आणि अधिक चांगलं होण्याची.
परिपूर्णतेआधी प्रगतीची आस धरायला हवी.

 लढा अथवा पळ काढा !

सध्याच्या २४x ७x ३६५ न्यूज संस्कृतीने आपल्या प्रतिक्रिया/प्रतिसाद तसेच इन्स्टंट करून ठेवले आहेत.बरेचसे अननुभवी वार्ताहर पोरकटपणे हातात भ्रमणध्वनी आणि माईकचे नळकांडे घेऊन इतरांच्या आधी आणि खातरजमा न करताच सनसनाटी ब्रेकिंग ओकताना दिसतात आणि लगेच समाजमाध्यमांवर बरावाईट वर्षाव सुरु होतो- " पळा, पळा कोण पुढे पळे तो ! " चोवीस तास दूरदर्शनवर चेहेरा दाखविण्यास सज्ज असलेले लोक तावातावाने त्या वृत्ताचे एकतर समर्थन तरी करतात अथवा खंडन तरी ! आणि त्यासाठी काही पुरातन दाखले. अशी मंडळी थोड्याच वेळात तोंडावर आपटलेलीही दिसतात. त्यांना त्याचे भय/लज्जा असत नाही,हा वेगळा प्रांत ! पण तोपर्यंत त्यांवर आधारित आपल्या प्रतिक्रिया/प्रतिसाद तयार झालेले असतात.
(राजकारण नांवाचा एकेकाळचा सुसंस्कृत प्रांत २०१९ पासून आता कसा "डागाळलाय " हे प्रत्ययाला येतंच आहे सध्या.)
आपले सगळे निर्णय सध्या माध्यमे घेताना दिसतात. आपले शब्द,प्रतिसाद,कृती याबाबत खूप काळजी घेण्याची सध्या नको तितकी गरज निर्माण झालेली आहे.
त्यासाठी " २४ तास थांबा " नामक धोरणाची शिफारस मला योग्य वाटते.

त्यामुळे तावातावात बोललेल्या शब्दांना परत घेण्याची, खंत करण्याची पाळी येत नाही. कोणत्याही परिस्थितीत समोर समस्या आली की आपला "लढा अथवा पळ काढा" हा स्वभाव उद्दीपित होतो आणि बरेचदा "लढा" हा पर्याय घाईघाईत निवडला जातो.आपल्या पूर्वजांना जेव्हा समोर धोका आढळला किंवा कोणतीही भयसूचक जाणीव झाली की त्यांनी मानवी स्वभावाची "लढा अथवा पळ काढा" ही स्वाभाविक विचारसरणी विकसित केली.अगदी जंगलात अचानक समोर वाघ दिसो वा अतिवृष्टीची चिन्हे दिसोत.
वैद्यकीय संशोधन असे सुचविते की अशा तणावांना सामोरे जाण्यासाठी शरीर अंतःस्रावांचे निर्माण कार्य सुरु करते.
सध्याचे मानसशास्त्र सुचविते की प्रत्यक्ष धोका असो वा नसो, आजकाल अशा ताणतणाव विरोधक अंतःस्रावांची निर्मिती सतत होत असते. काहीही प्रत्यक्षात घडले नाही तरीही- मुलाखतीत मला निवडतील की नाही, फलाण्या व्यक्तीच्या भूमिकेमुळे समाजात काही वादंग तर माजणार नाहीत ना, अमुक तमुक राष्ट्राध्यक्ष अणू बॉम्ब तर टाकणार नाही नं इत्यादी इत्यादी !
अशा काल्पनिक भयांमुळेही आपण पटकन "अनागतविधातृ " (आधीच पूर्वतयारी करून ठेवणे) मोडवर जात असतो.
या परिस्थितीत आपली विचार करण्याची,निर्णय घेण्याची क्षमता कुंठीत होते आणि आपण समोरच्यावर तुटून पडल्याने त्याला झालेल्या शाब्दीक जखमांकडे आपले सोयीस्कर दुर्लक्ष होते.
काय करावे बरे?
आपला प्रतिसाद लिहून काढावा (पाठवू नये,व्यक्त होऊ नये) आणि २४ तास थांबावे, थंड व्हावे. ( मीही आता असेच केले. ही पोस्ट लगेच टाकली नाहीए.)
गेले काही महिने मी हे अंगिकारले आहे- बरेचदा माझ्या मेल्स, लेख,पत्र, फोन आणि प्रत्युत्तर " अनसेंट " तरी राहतात किंवा "अनस्पोकन" तरी !
दिवसातून अनेकदा माझ्याबाबतीत हे घडत असतं -घरात किंवा बाहेर !
काही काळ गेल्यानंतर यातले वैय्यर्थ आपोआप लक्षात येते. ज्या घटनेने /परिस्थितीने माझी मनोभूमी व्यापली होती, ती ओसरली असते, किंवा तिचा प्रभाव कमी झालेला असतो अथवा ती क्षुल्लक वाटू लागलेली असते आणि स्वतःचे हसू येते.
" लढा अथवा पळ काढा " या मोड मधून स्वतःला सोडवून घेत मी ते संदेश /मेल्स पुन्हा वाचतो. आता ते एकतर अतिरेकी तरी वाटतात किंवा त्यांत मी दुरुस्त्या तरी करतो. क्षणैक उन्मादात मी वाहवत गेलो नाही (आणि स्वतःच्या नजरेतून उतरलो नाही- कारण आजकाल मी याबाबत फारच असहिष्णू आहे) याबद्दल स्वतःची पाठ थोपटून घ्यायला मला आवडते आणि या व्यक्त होण्याला झालेल्या या "उशीरा " बद्दल मला खंतही वाटत नाही.
काहीवेळा याविरुद्धही घडते. विचार केल्यावर मला वाटतं - नाही, या मुद्द्यावर/परिस्थितीवर मी भाष्य करायलाच हवं, कारण मी अजूनही अस्वस्थ आहे. अशावेळी मूळचे लेखन मी बऱ्यापैकी बदलतो आणि चित्राची पार्श्वभूमी वाढवितो.
लय मस्त वाटतं राव !
यापुढे आपल्या मेल्स पाठविण्यापूर्वी, फोनवर नंबर फिरविण्यापूर्वी ५-१० मिनिटे थांबा आणि विचार करा. हा दृष्टिकोन तुम्हाला आमूलाग्र बदलून टाकेल.
It works ! आपुन गॅरंटी देता हैं !
तेव्हा " लढा अथवा पळ काढा " याआधी "थांबा आणि विचार करा".